Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) είναι μια έννοια που έxει τις ρίζες της στην φιλοσοφία του zen και πολλές από τις τεχνικές της είναι εμπνευσμένες από τις βουδιστικές τεχνικές διαλογισμού. Στον χώρο της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής εισήχθη από τον Kabat-Zinn το 1979 ο οποίος ανέπτυξε ένα ομαδικό πρόγραμμα αντιμετώπισης του στρες (Βασισμένη στην Ενσυνειδητότητα Μείωση του Στρες-ΜBSR) στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ενσυνειδητότητα είναι «η επίγνωση που προκύπτει από την εκούσια επικέντρωση της προσοχής στο παρόν, χωρίς επίκριση» (Kabat-Zinn, 1994). Οι βασικές δεξιότητες οι οποίες συνθέτουν την ενσυνειδητότητα είναι οι εξής: η παρατήρηση τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών φαινομένων στο παρόν («εδώ και τώρα»), η περιγραφή αυτή των φαινομένων όπως ακριβώς το άτομο τα προσλαμβάνει με τα αισθητήριά του όργανα χωρίς επικριτικότητα και με αποδοχή, η «μη αντίδραση» σε αυτά τα φαινόμενα, χωρίς δηλαδή να επιδιώκει να τα αλλάξει ή να τα αποφύγει. Μέσω των παραπάνω διεργασιών το άτομο έχει την δυνατότητα να δράσει με επίγνωση. Στην κλινική πράξη η δεξιότητα της ενσυνειδητότητας αναπτύσσεται και εξελίσσεται μέσω της πρακτικής στην ενσυνειδητότητα κατά την οποία, μέσω συγκεκριμένων ασκήσεων*, καλλιεργούνται οι βασικές δεξιότητες που συνθέτουν την ενσυνειδητότητα (υπάρχουν πολλές και αξιόλογες εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα οι οποίες στοχεύουν στην ανάπτυξη της ενσυνειδητότητας).
Οι θεραπείες που εστιάζουν στην καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας (π.χ. MBSR, MBCT) φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικές για την μείωση του στρες, του άγχους και της κατάθλιψης. Η ενσυνειδητότητα, ως δεξιότητα, αποτελεί βασικό στοιχείο των θεραπειών του τρίτου κύματος των Γνωσιακών Συμπεριφορικών Θεραπειών (π.χ ACT, DBT, CFT ) καθώς, πλέον, και της πιο παραδοσιακής Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας.
Βιβλιογραφία
Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: a conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 125–143.
Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. New York: Delacorte.
Kabat-Zinn, J., Massion, A. O., Kristeller, J., Peterson, L. G., Fletcher, K. E., Pbert, L., Lenderking, W. R., & Santorelli, S. F. (1992). Effectiveness of ameditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders. The American Journal of Psychiatry, 149(7), 936–943.
Webb, C. A., Beard, C., Forgeard, M., & Björgvinsson, T. (2019). Facets of mindfulness predict depressive and anxiety symptom improvement above CBT skills. Mindfulness, 10(3), 559–570.
*Στο παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την ενσυνειδητότητα και ασκήσεις που βοηθούν στην καλλιέργειά της.