Παρακάτω περιγράφονται μερικές κατηγορίες από τις διαταραχές προσωπικότητας.

Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας

Το βασικό μοτίβο συμπεριφορών των ατόμων με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας είναι η κοινωνική απόσυρση, το αίσθημα ανεπάρκειας και η μη ανοχή στην πιθανή αρνητική κριτική των άλλων. Το μοτίβο αυτό συμπεριφοράς απορρέει από τις βαθύτερες πεποιθήσεις που έχουν για τον εαυτό τους, τον οποίο βιώνουν ως κοινωνικά ανεπαρκή και αδέξιο, αντιπαθητικό ή και κατώτερο από τους άλλους. Βιώνουν φόβο στην προοπτική να γνωρίσουν νέους ανθρώπους και πιστεύουν ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν. Έτσι αποφεύγουν νέα περιβάλλοντα (και εργασιακά) ώστε να αποτρέψουν την απόρριψη.

Στο εργασιακό τους περιβάλλον προτιμούν να εργάζονται μόνα τους και δεν επιδιώκουν διαπροσωπικές επαφές από το φόβο ότι θα απορριφθούν ή ότι θα γελοιοποιηθούν. Πολύ συχνά η απόσυρση αυτή έχει σαν συνέπεια να μην εξελίσσονται στον επαγγελματικό τους τομέα.

Επίσης, οι κοινωνικές τους συναναστροφές είναι περιορισμένες και αφορούν ελάχιστα άτομα με τα οποία διαθέτουν την βεβαιότητα ότι τα αποδέχονται. Συχνά όμως και σε αυτές τις σχέσεις μπορεί να είναι συγκρατημένα από φόβο μήπως γελοιοποιηθούν και απορριφθούν.

 

Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας

Το βασικό μοτίβο συμπεριφορών, σκέψεων και συναισθημάτων που εμφανίζουν τα άτομα με εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας αφορά την έντονη ανάγκη τους να τα φροντίζουν. Θεωρούν ότι είναι ανεπαρκή, ανίκανα να φροντίσουν τον εαυτό τους, ευάλωτα και αδύναμα. Έτσι προσκολλούνται στους άλλους και βιώνουν έντονο φόβο μήπως οι άλλοι τα εγκαταλείψουν. Στηρίζονται στους άλλους για τις αποφάσεις που χρειάζεται να πάρουν αναζητώντας διαρκώς επιβεβαίωση και νιώθουν ανακούφιση όταν οι άλλοι παίρνουν την ευθύνη.

Εξαιτίας τους φόβου της εγκατάλειψης δεν εκφράζουν διαφωνίες και συχνά συμφωνούν να κάνουν ό,τι οι άλλοι τους έχουν ζητήσει ακόμα και αυτό τους προκαλεί έντονη δυσφορία. Θεωρώντας τους άλλους πιο δυνατούς και πιο ικανούς από τους ίδιους και άρα απαραίτητους στη ζωή τους, «θυσιάζονται» για τους άλλους και ικανοποιούν τις ανάγκες τους με στόχο να μην τους εγκαταλείψουν. Όταν μια σχέση πρόκειται να τελειώσει αναζητούν άμεσα μια άλλη υποστηρικτική σχέση.

 

Δραματική ή οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας

Το βασικό μοτίβο συμπεριφορών, σκέψεων και συναισθημάτων των ατόμων με οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας είναι η αναζήτηση προσοχής και η έντονη εκδήλωση των συναισθημάτων τους. Επιδιώκουν να είναι το κέντρο της προσοχής των άλλων και όταν αυτό δεν συμβαίνει νιώθουν άβολα. Θεωρούν τους εαυτούς τους ως ανεπαρκείς και ευάλωτους στην απόρριψη από τους άλλους και έτσι προσπαθούν να φαίνονται εντυπωσιακοί και γοητευτικοί. Επίσης προσπαθούν να διασκεδάζουν τους άλλους και να τους είναι ευχάριστα. Θεωρούν ότι οι άλλοι είναι σημαντικοί στη ζωή τους για όσο τους δείχνουν φροντίδα και ανταποκρίνονται θετικά. Με αυτό τον τρόπο νιώθουν ότι αξίζουν και είναι ευτυχισμένα. Για να έχουν τους άλλους κοντά τους συχνά δραματοποιούν τις καταστάσεις της ζωής τους και αναζητούν συνεχώς διαβεβαιώσεις ότι οι άλλοι τα αγαπούν. Όταν δεν βρίσκουν την ανταπόκριση που αναζητούν ξεσπούν σε κλάματα, εκδηλώνουν προσβλητικές συμπεριφορές προς τους άλλους και μερικές φορές απειλούν ότι θα αυτοκτονήσουν. Έτσι ενώ αρχικά μπορεί να φαίνονται ευχάριστα, γοητευτικά και ενεργητικά άτομα γρήγορα φαίνεται ότι είναι απαιτητικά, ασταθή και ότι συμπεριφέρονται με ανωριμότητα και εγωκεντρισμό. Οι σχέσεις τους επομένως είναι κυρίως επιφανειακές.

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας
Στην οριακή διαταραχή προσωπικότητας τα άτομα βιώνουν συναισθηματική αστάθεια και έχουν έντονα αρνητικά συναισθήματα. Η εικόνα του εαυτού τους είναι ευμετάβλητη και μερικές φορές μπορεί να εκδηλώνουν βραχεία ψυχωτικά επεισόδια. Τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας βιώνουν επίσης χρόνια μοναξιά, κενό, αισθήματα ανίας και εκδηλώνουν παρορμητικές συμπεριφορές (απρόσεκτη οδήγηση, σεξουαλικές επαφές χωρίς προφυλάξεις με διαφορετικούς συντρόφους, χρήση ναρκωτικών ουσιών, κατάχρηση αλκοόλ) και αυτοτραυματισμούς. Επίσης, τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας έχουν συχνά σκέψεις αυτοκτονίας και διαπράττουν απόπειρες. Θεωρούν τους εαυτούς τους ως ευάλωτους και παραμελημένους και αντιμετωπίζουν τους άλλους ως επικινδύνους και απρόβλεπτους. Ωστόσο πιστεύουν ότι χρειάζονται τους άλλους στη ζωή τους για να τους παρέχουν φροντίδα και ασφάλεια και παράλληλα φοβούνται ότι οι άλλοι θα τα εκμεταλλευτούν και θα τα εγκαταλείψουν. Οι σχέσεις τους με τους άλλους ξεκινούν συνήθως με πολύ καλές προοπτικές αλλά σύντομα οι ελπίδες τους διαψεύδονται. Ο φόβος της εγκατάλειψης και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους τα καθιστά απαιτητικά και με μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τους άλλους με αποτέλεσμα οι σχέσεις τους να διαταράσσονται. Ως απάντηση στην πραγματική ή την πιθανή εγκατάλειψη τα άτομα με οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να εκδηλώσουν αυτοτραυματικές συμπεριφορές ή απόπειρες αυτοκτονίας.

 

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας

Το βασικό μοτίβο συμπεριφορών, σκέψεων και συναισθημάτων των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας είναι η τελειομανία, ο έλεγχος και η πιστή ακολουθία κανόνων. Ασχολούνται διαρκώς με λεπτομέρειες και προγράμματα και είναι πολύ αφοσιωμένα στην δουλειά τους υποτιμώντας τη σημασία του ελεύθερου χρόνου και της επαφής με το φιλικό – κοινωνικό τους περίγυρο. Οι σχέσεις τους με τους άλλους, έτσι δεν είναι κοντινές. Συχνά, η τάση τους για τελειομανία εμποδίζει την εκτέλεση και την ολοκλήρωση έργων.

 

Θεωρούν ότι μόνο οι ίδιοι είναι συνεπείς, υπεύθυνοι και αξιόπιστοι για την εκτέλεση σημαντικών ή και μη έργων ενώ θεωρούν τους άλλους ως μη αξιόπιστους και λιγότερο υπεύθυνους. Έτσι προτιμούν να αναλαμβάνουν εκείνα την εκτέλεση των έργων και να δουλεύουν μόνα τους. Ταυτόχρονα, όμως, θεωρούν τους εαυτούς τους ανεπαρκείς, αβοήθητους και ελαττωματικούς. Η προσκόλληση σε προγράμματα, λεπτομέρειες και κανόνες είναι ο τρόπος με τον οποίο πιστεύουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν την ανεπάρκεια και την ελαττωματικότητά τους καθώς αν αποτύχουν σε ένα έργο «βλέπουν» συνολικά τον εαυτό τους ως αποτυχημένο. Τα ανελαστικά στάνταρντ που θέτουν στον εαυτό τους τα θέτουν και στους άλλους, με αποτέλεσμα συχνά να αντιμετωπίζονται από αυτούς ως ψυχρά και άκαμπτα άτομα με ισχυρογνωμοσύνη.
Είναι πιθανό να είναι φειδωλά με τα χρήματα, την συναισθηματική έκφραση και την εκδήλωση τρυφερότητας.

 

ΒΙΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Sperry, L. & Sperry J. (2016). Cognitive behavior therapy of DSM-5 personality disorders. London: Routledge.